Yılların birikimi araştırmalarımdan çıkardığım sonuçlara göre kaktüs ve benzeri succulent bitkilerin satın alındıklarından sonra çürümelerindeki başlıca sebebin onları üretenlerin üretim metotları olduğu anlaşılıyor diyorum.
Kaktüs alan meraklıların bazı hataları yaz sonunda hava serinleyince normal sulamaya devam etmek, azaltmamak. Ya da kaktüs hiç su istemez sanarak asla sulamamak (sulasalar da toprak üst yüzeyini hafiften ıslatırlar köklere hiç su ulaşmaz kaktüs susuzluktan ölür). Bazen de kapalı, esintisiz ortamlarda tutup gerekmediği halde sulamak. Ama çürüme vakalarında bu hatalar fazla değil. O halde başlıca sebep üretim metotları.
Seri üretimlerde maliyeti en düşük düzeyde tutmak için.. ve kendilerini zahmete sokmamak için toprak yerine bitkilerin doğal sağlığına hiç uygun olmayan malzemeler kullanmaktalar (hindistan cevizi lifleri ve bitkilere hiçbir doğal besleyiciliği olmayan ıvır zıvır dünyanın en ucuz şeylerinden). Dahası, doğal şartlardaki yavaş gelişimi çabuk para getirmeyecek diye düşünüp hiç doğal olmayan şartlarda kısa vadeli seri üretimler, jet hızıyla gelişmeleri için her türlü hormon mudur nedir bilemem şartları fazlasıyla sağlamak.. bunların başlıca işidir. Böylece o kaktüsler hem kof gelişim göstermiş, hem bünyeleri doğal ortamlara karşı dirençlilik zerre kadar kazanmamış şekilde son derece sağlıksız, dirençsiz gelişmiş oluyor. Siz aldıktan sonra kısa sürede çürümeleri gayet normal. Sonuçta çürümelerine değil, çürümemelerine şaşmak lazım.
Benim tavsiyem kaktüs almamak. Zira hayatta tutabilmeniz zor. Tamamıyla şansınıza kalmış bir şey. Ama eğer arkadaşlarınızın kendilerinin yetiştirdikleri kaktüsleri varsa onlardan alabilirsiniz. Hayatta tutabilmeniz bunlarda kesindir, eğer ciddi hatalar yapmazsanız.
Yine de çaresizce ve umutsuzca şunları tavsiye edebilirim:
Kaktüsleri yaz başında alın. En iyi zaman budur. Veya yaz ortasına kadar. Diğer zamanlarda hiç düşünmeyin.
Aldıktan sonra:
Kaktüs vb bitkileri alınca topraktan sökün, kökleri topraktan temizleyin. Yakıcı güneşin gelmediği bir yerde bir hafta bekletin. Kökleri kuruyabilir. Önemli değil. Çürümesinden daha iyidir. Yaşadığınız yerde hava kuru ya da aşırı sıcak ise 2 gün bekletmeniz yeter.
Bu sırada suyu iyi süzdüren bir toprak hazırlayın. Toprağın gerçek toprak olması kaktüs sağlığı için önemlidir. Yani poşetlerde satılan topraklar fazlaca riskli. Özel kaktüs toprakları satılıyor ama ben hiç denemedim, iyi veya kötü bir şey diyemem. Zaten her yerde bulunmuyor. Kaktüs ve succulent bitkilere en iyi toprak, her türlü bitkinin bulunduğu, yabani otların çok olduğu doğal bir arazinin kuytu bir yerinin yaprak çürüntüleri sayesinde humusluluğu yükselmiş üst yüzey toprağıdır (bu aslında her bitki için en iyi topraktır). Buna ince ponza taşı 1/3 oranında katın. İnce ponza taşı ortalama pirinç taneleri kadar, bazı parçalar kuru nohut kadar olabilir. Daha iri taneli olmamalı. Perlit su tuttuğu ve buharlaşmayı önlediği için kaktüslere uymaz. Ponza taşı lazım. Küçük kaktüslere ince taneli ponza taşı, büyük kaktüslere normal ponza taşı. Toprak ıslaklığını yitirip orta nemlilikte olana kadar bekletilmiş olmalı. Yani beklettiğiniz kaktüsleri ıslak toprağa dikmeyeceksiniz.
Topraksız bekletme süresi dolunca kaktüslerinizi dikin, sulamayın. Yeri esintili olmak zorunda. Her gece üstlerine su fısfıslayarak serinletin. Toprak ne zaman kupkuru olunca o zaman bol su ile sulayın. Bütün bu aşamalarda yeri tam gün esintili olmalı ve güneş alabilmeli ama tam öğle vaktinin aşırı yakıcı güneşini almamalı. Tekrar sulamalar için her defasında toprak tamamen kurumuş olmalı.
Bu şekilde iki ay dolduktan sonra kaktüsünüz yeni sağlıklı toprağına köklerini iyice bağlamıştır. Bakın bu sürede neler oldu: Esinti, güneş ve gece serinletmeleri fotosentezin hızlı olmasını sağladı. Kökler bu sayede “fotosentez için gerekli olduğu için” topraktan faydalı elementleri alabildi, yoksa almayacaktı, kökler gerektiği gibi gelişmeyecekti. Böylece bünyesinde çeşitli savunma mekanizmalarını sağlıklı topraktan aldığı maddeler sayesinde ve dengesiz ısı değişimleri sayesinde (açık hava sayesinde) güzelce oluşturabildi. Sonuçta kaktüsünüz sera hayatında hiç mümkün olmayan güçlenmeyi, hayata meydan okuma kabiliyetini güzelce kazandı.
Yaz sonuna doğru kaktüslerinizi eve alabilirsiniz. Güneşi sevdiklerini unutmayın, havasız da bırakmayın. Yaz sıcakları dindiğinde sulama sıklığını ve miktarını azaltın. Serin ve soğuk günlerde kuvvetli kaktüsler hiç su istemez. Zayıf çelimsiz kaktüsleri kış boyunca sıcak odalarda toprak tamamıyla kuruduktan sonra saksıdaki toprağın sadece üst yarısının ıslanacağı miktarda az su ile sulayın.
* * Yukardaki kurtarıcı toprak değişimi tavsiyemi yapmanız için zaman önemli. Yaz sıcaklarının dinmesinden en az iki ay önce başlamalısınız. En iyi zaman ilkbahar sonu ve yaz başıdır (kısaca haziran ayı).
* * Ayrıca yukardaki tavsiyemde kaktüs toprağının niteliğini öğrendiniz, kaktüslerin bünyelerinde savunma mekanizmalarının oluşmasının nelere bağlı olduğunu öğrendiniz. Kaktüs yetiştirmeden bunlara dikkat edin. Daha başarılı olursunuz.
* * Son olarak, birçok yazımda dediğimi tekrarlamak istiyorum: Ponza taşı çiçek yetiştirmede en önemli toprak karışım maddesidir. Koca bir çuval ponza taşının fiyatı en fazla 10TL. Ne yapıp edip bir çuval edinin evinizin bir köşesinde dursun. Çiçeklerinizin topraklarına karşıtırırsınız. Ev içi her türlü bitkinin toprağına 1/5 oranında karıştırın. Dış ortamlarda yetiştirilenlere pek gerekmez. Bahçe balkon saksılarında yetiştirdiğiniz bitkilerden sadece kaktüs ve succulent bitkilerde ortalama olarak ölçü, humuslu gerçek toprağa 1/3 oranında karıştırmak.. yazları aşırı sıcak olan memleketlerde 1/5 oranında yeter. Toprağın niteliğine göre sıcak memleketlerde dış ortamlarda kaktüslere ponza taşı hiç gerekmeyebilir de. Ayrıca toprak killi ise ponza taşı tek başına yetmez biraz da kuvars kumu karıştırın.