Latince adı “Vitex agnus-castu” olan hayıt tohumu, görünüşünde 1-3 metre yüksekliğinde, kışın yapraklarını döken ama yaz alarında yaprakları olan, beyaz yada morumsu çiçekler açan, çalımsı bir ağaççıktır. Çiçekleri yaz sonu açar ve sonbaharda minik yemişler verir. Yaprakları 5-7 yaprakçıktan oluşur. Aynı zamanda ‘beşparmak otu’ olarak da bilinir. Çok küçük, küre şeklinde, acımtırak meyveleri vardır. Bu meyveler, rengi iyice koyulaştıktan sonra ekim-kasım döneminde toplanır ve gölgede kurutulur.
Ülkemizde Ege ile Akdeniz bölgelerinde yaygın olarak yetişir. Bunun yanında Fransa, İtalya, Yugoslavya, Yunanistan, Suriye, Lübnan’da da olduğu bilinmektedir. Yapılan araştırmalarda meyve ve tohumları eterli uçucu yağlar, Alkaloit , flavonoidler, yağ asitleri, iridoid-glikozitler, steroidler, vitaminler, tanen ve resin içerdiği belirlenmiştir.
Hayıt tohumu faydaları açısından zengindir ve her yaştaki bayan için çok önemli bir bitkisel çaredir. Bu bitki, eski zamandan beri yüksek ateş, başağrısı, gazlanma ve idrar arttırma için ama en önemlisi kadın hastalıkları için tavsiye edile gelmiştir.
Hayıt’ın en çok etki ettiği alanlar; bayanların adet öncesi sendromları, adet zorlukları ve menopoz sorunlarıdır. Günümüzde, bayanların bu problemleri insanlık tarihi kadar eski olmasına ve çeşitli ilaçlar üretilmiş olmasına rağmen, halen kalıcı çözümler bulunamamıştır. Modern tıp buna her gün çözüm arasa da doğal terapilerden birisi olan hayıt özellikle tercih edilmektedir.
Bayanlar daha çok bilirler ki, adet öncesi stres, genellikle östrojen ve progesteron hormonları arasında dengesizliğe neden olur. Progesteron eksikliği; adet gecikmesi, sancı, kramp ve depresyon gibi rahatsızlıklara yol açar. Bu dönemde karşılaşılan diğer rahatsızlıkların da bulunduğu gözlenebilmektedir. İşte hayıt otu, bu bulguların giderilmesinde veya azaltılmasında etkili olabilmektedir. Hayıt meyvesi, hipofiz bezini yumurtalıklardaki corpus luteum tarafından progesteron üretiminine yol açan belirli hormonları daha çok veya daha az progesteron üretmek için uyarır. Hayıt meyvesi vücuttaki kadınlık hormonlarını doğal bir şekilde dengeleme fonksiyonu görür. Hayıt meyvesi, başkaca progesteron terapilerinin başarılı olamadığı durumlarda bile başarılı olabilmiştir; hem de bazen sentetik hormon yerleştirme sonucu oluşan yan etkilerin hiçbirine neden olmaksızın. Hayıt meyvesinin adet öncesi gerginlik semptomlarına faydası en az 2 hafta içinde kendini açıkça belli eder. Fakat, en iyi sonuç için hayıt meyvesi en az 3 ay süre ile alınmalıdır.