Bitki gelişmesinde çevresel ve hormonal etkenler rol oynar
A. Çevresel Etmenler
- Sıcaklık: Sıcaklığın büyüme ve gelişmeye etkisi oldukça önemlidir. Yüksek sıcaklıkta terleme çok olacağından bitkinin su kaybı fazla olur. Yüksek sıcaklık fotosentez ve solunum arasındaki dengeyi bozar. Düşük sıcaklıkta topraktaki su donar ve bitki topraktaki sudan yararlanamaz. Düşük sıcaklık çiçek tomurcuklarının gelişimini durdurur. 35°C’ta metabolik faaliyetler en yüksek seviyededir. 55-60 0C’tan sonra enzimlerin yapısı bozulduğundan gelişme durur.
- Işık: Belirli sınırlar içinde ışık gelişmeyi hızlandırır. Işığın dalga boyu ışıklandırma süresi ve ışık şiddeti bitkinin çiçeklenme ve meyvelenmesini etkilemektedir.
- Toprak: İyi havalandırılan, organik ve inorganik maddelerce zengin topraklarda bitki daha iyi gelişir. pH 7 civarında olan topraklarda bitki gelişmesi iyi olur.
- Su: Bitki için gerekli olan maddedir. Eksikliğinde büyüme ve gelişme durur. Üreme evrelerinde tozlaşma ve tohum dağılımında rol oynar. Su bitkilerinin gelişmesi kara bitkilerine göre hızlıdır. Her bitkinin su ihtiyacı farklıdır.
- Atmosferdeki gazlar: Oksijen, karbondioksit, kükürt dioksit ve etilen gibi gazlar bitki gelişmesini etkiler. Özellikle karbon dioksit kükürt dioksit ve etilen gibi gazların artması büyüme ve gelişmeye engel olur.
- Yer çekimi: Bitki büyüme ve gelişmesini hızlandırır. Bitkinin hormon düzenini etkiler.
- Azot ve karbonhidratlar: Bol azotlu maddeler daha etli ve sulu meyve oluşumunu sağlar.
- Biyotik faktörler: Canlılar bitki gelişmesinde etkilidir.
B. Hormonlar:
Bitki hormonları, bitkinin büyümesini, farklılaşmasını ve yaraların onarılmasını düzenleyen doğal organik maddelerdir. Bitki hormonları bitkinin belirli yerlerinde oluşturulur ve etkilerini bitkinin diğer kısımlarında gösterirler. Büyüme ve gelişmeyi teşvik eden hormonlar; oksinler, gibberellin ve sitokininlerdir. Büyümeyi ve gelişmeyi engelleyen hormonlar; absisik asit ve etilendir.
- Oksin: Büyüme gelişmeyi sağlayan en önemli hormondur. Bitkilerin uç kısımlarından salgılanır ve boyca büyümeyi sağlar. Gövde ucunda salgılandığı yere koleoptil denir. Buradan salgılanan oksin, bölünür doku hücrelerinde mitoz bölünmeyi hızlandırır. Gövde, çiçek sapı, yaprakların gelişmesinde de etkilidir. Meyve oluşumu ve yaprak dökümü de oksinler tarafından gerçekleştirilir. Fazla salgılanırsa büyümeyi durdurur, az salgılanırsa yapraklar dökülür. Işıkta bozulur.
- Giberellin: Gövdenin uzamasını ve meyvenin büyümesini hızlandırır. Tohumun çimlenmesini uyarır. Yaprak dökümünü geciktirir. Çiçeklenmeyi hızlandırır.
- Sitokinin: Tomurcuk gelişmesi, tohumun çimlenmesi ve yaprakların uzun süre yaşamasında etkilidir. Yaşlanmayı geciktirir. bitkiler.gen.tr
- Etilen: Meyve olgunlaşmasını sağlar. Yaprak dökülmesine neden olur. Kök büyümesini engeller. Çiçeklerde solmaya neden olur. Meyvelerde nişastanın şekere dönüşmesini sağlar.
- Absisik asit: Büyümeyi engeller. Tohumların ve tomurcukların uyku halinde kalmasını sağlar. Yaşlanmayı sağlar. Yaprak ve meyve düşümünü sağlar.