Genel özellikleri
Desenli yaprakları dimdik yukarı doğru kılıç gibi uzar. Bodur paşa kılıcı çeşitlerinde yapraklar fazla uzamaz ve genellikle dik değil çevreye rozet gibi yayılır şekilde gelişir. Yapraklar desenli olup bazı çeşitlerinde yaprak kenarları sarı şeritli olur.
Kış soğuklarına hiç dayanıklılığı yoktur. Kışın gerçi -3C gibi soğuklara birkaç saat dayabilse de dışarda bırakmamalısınız. 9C dereceden daha serinde soğuk ve ıslak toprak kökleri çürütür.
Krasula tarzı metabolizmaya sahiptir. Gece boyu oksijen ve nem açığa çıkarıp karbondioksit depolar. Gündüz boyu enerji ve besin üretir. Gece karanlık saatler boyunca hem fazla sıcak hem havasız esintisiz olan yerlerde paşakılıcı sağlıklı gelişemez. Gece boyunca ortam ya serin olmalı ya da esintili olmalı.
Kök ve rizom sisteminin önemi
Toprak altı kalın sürgünleri (rizomları) vardır. Paşa kılıcının bütün hayati birikimleri o rizomlarda saklıdır. Rizom sistemi ne kadar gelişirse yaprak kalitesi de o derecede güzel olur. Yani paşa kılıcı yaşlandıkça güzel yapraklar üretir. Rizomlardan çıkan ince saçak kökler bazı olumsuz şartlarda tamamıyla yok olabilirler. Eğer rizomlar uzun aylar boyunca yeniden köklenemezse bünyede sıvı kaybı başgösterir. Bu promlemin olmaması için aşağıdaki bakım bilgilerine sıkıca uymanız gerekiyor.
Kullanım
Paşa kılıcı (kılıç çiçeği) salon, ofis süs bitkisi olarak kullanılır. Susuzluğa kaktüsler kadar dayanıklıdır. Evlerde, ofislerde bir kenarda unutulmaya dayanıklılığı yüksektir. İç mekânlara oksijen sağlamada diğer bitkilerden çok daha etkilidir. Havayı temizler. Geceleri oksijen açığa çıkarır. Havalandırma sorunu olan ofislerde çok sayıda bulundurulmalıdır. Çünkü kırtasiye malzemelerinden yayılan zararlı gazları çeker alır. Dekorasyon bitkiler.gen.tr amacı ile yetiştirilir. Bu yüzden toprağının kalitesine, iyi bakıma dikkat edilmelidir. Yoksa güzel bir görünümü olmaz.
Bakımı, yetiştirilmesi
Paşa kılıcının yetiştirilmesinde zorluk olmadığından ve toprak seçmediğinden dolayı çiçek yetiştirmeyi hiç bilmeyenler bile kolayca yetiştirip çoğaltabiliyor. Yine de, daha gösterişli olabilmesi için aşağıdaki bilgilere göre yetiştirmelisiniz.
Güneş ihtiyacı
Gölgeye, az ışıklı yerlere çok iyi adapte olabiliyor fakat direkt güneşte daha sağlıklı gelişir. Yeterli ışık almazsa gerektiği gibi fotosentez yapamaz. Hızlı büyümesi sağlıklı fotosentez yapabilmesine bağlıdır. Yani havadarlık, esinti ve kuvvetli ışık önemlidir. Direkt güneş olmasa bile kuvvetli ışık olan yerlerde tutmalısınız.
Toprak
Paşa kılıcının toprağı humuslu ve son derece havadar olmalıdır. Uzun ve ağır yapraklarının dik durabilmesi için toprağının sıkıştırımlası lazım. Bu da paşakılıcı köklerinin havasız kalmasına ve çürümesine sebep olur. Kök çürümesi havasızlıktan kaynaklanırsa çürüme rizomlarda devam edecek ve paşakılıcınız ölecektir. Bundan dolayı toprağına mutlaka ponza taşı karıştırmanız gerekiyor. İnce köklerinin havasız kalıp çürümemeleri için de ayrıca kum karıştırmalısınız (gerçi toprak lifli ise kuma gerek yok).
Poşetlerde satılan hazır topraklardan lifli olanını tercih edin. Buna 1/4 oranında ponza taşı karıştırın.
Doğal humuslu gerçek toprak en iyisidir. Bu topraktan 5 ölçüye 1 ölçü kuvars kumu ve 1 ölçü ince taneli ponza taşı karıştırırsanız mükemmel bir karışım olur.
Toprak karışımında perlit kesinlikle kullanmayın. Paşa kılıcına ve bunun gibi Asparagaceae familyasından bitkilere (çoğuna) perlit zarar verir.
Saksı
Paşa kılıcının ince köklerinin aşırı çoğalması önemli değildir. Bu yüzden büyük saksı hiç gerektirmiyor. Pek derin olmayan, yayvan saksı kullanın. Saksı derin ise fazla toprak doldurmayın. Sadece rizomlarının toprakla örtülmesini sağlayın. Köklerinin değil, rizom sisteminin zor sığacağı kadar saksı ister. Fazla büyük saksıda bol toprakta ya iyi gelişemez ya da çürür gider.
Her yıl saksı değiştirmek iyi olur. Paşa kılıcı her yıl 2-3 misli çoğalır ve saksıya sığmaz. Her ilkbaharda (çok serin günler geçtiği zaman) az farkla bir boy büyük saksıya aktarın. Yoksa çoğalmaya devam edecek ve saksı yetersiz kalıp rizomlar çok kötü sıkışacaktır.
Sulama ve besin verme
Succulent bitkilerden olan paşa kılıcı suyu ve besinleri önce depolar, sonra kullanır. Onun için toprak yarıya yakın kurumadıkça kesinlikle sulamamalısınız. Kışın çok daha az (ve hem az miktarda suyla) sulamalısınız. O da ince kökler kurumasın diye. Ana kök (kalın rizomlar) ince kökler ölse bile yaprakları beslemeye bir süre devam edebiliyor.
Sulama suyu kesinlikle klorsuz olmak zorunda. Yoksa yapraklar zarar görür. Suyu ağzı açık bir katta en az 24 saat dinlendirmelisiniz ki koloru tamamıyla uçsun.
Her üç-dört sulamada bir genel amaçlı (ya da orkidelere özel) bitki besininden suya karıştırarak verin. Kışın bulunduğu yer gelişmesine uygun değilse kış boyunca besin vermeyin.
Çoğaltılması
Paşa kılıcının iki ayrı usul çoğaltılması var. En avantajlısı yaprak çeliğiyle çoğaltmaktır. Rizomlarından bölerek çoğaltmaya pek baş vurmayın.
Yaprak çeliğiyle paşa kılıcı üretimi
Tek yaprak, ortalama 15cm olacak. Çok uzunsa buna göre ikiye, üçe, dörde ayırabilirsiniz (ne kadar kısa parçalara ayırırsanız o kadar kötü -yani ortalama 15cm parçalara ayırmalısınız). Her parçası kesinlikle tutacak ve sürgün verecektir.
Her zaman yapılabilir. Yeter ki paşakılıcı yaprak çeliklerini diktiğiniz saksıların bulundukları yer fazla soğuk olmasın ve çok kuvvetli ışıklı hatta güneşli olsun.
Paşa kılıcı çeliklerini diktiğiniz toprak ise yukarda tavsiye ettiğim toprak karışımlarına göre daha fazla havadar olmak zorunda. Zira bunları sulamak daha sık gerekiyor. Toprak üst yüzeyi orta derece kurudukça sulayın.
Yaprağı kestikten sonra aşağı ve yukarı kısımlarını unutmayın. Ters dikerseniz tutmaz. Birkaç saat bekletin. Kesik yerlerin tamamıyla kuruması lazım. Bir gün bekletebilirsiniz. Sonra direkt toprağa dikin. 7-8cm kısmı toprak altında kalsın. 2-3 ay içinde köklenir ve kalınca sürgünler verirler.
Rizomlarını ayırarak çoğaltmak
Paşakılıcının rizomları
Bunu pek tavsiye etmiyorum. Zira paşa kılıcının daha güzel yapraklanması rizomlarından çoğalıp koloni oluşturmasına bağlıdır. Rizom sistemi ne kadar gelişmişse o denli güzel ve büyük yapraklar çıkarır. Ancak bodur paşakılıçlarında hiçbir sakıncası yok. Bunlar çok hızlı gelişim gösteriyorlar. Benim uyarım uzun, büyük yapraklılar içindir.
Büyük yapraklı paşakılıçlarını rizomlarında ayrıcaksanız en az 10 parça çoğalmış olması lazım. O zaman ikiye (ya da sayı fazla ise ona göre daha fazla parçaya) bölün. Her parça en az 3’lü olsun.
Önce saksıdan kalıp gibi çıkarıp bir leğene oturtun. Toprağını fazla dağıtmadan rizomlarından böleceğiniz yerleri tespit edin. O kısımlardan kesin. İki gün o şekilde bekletin ki kesik yerler açıkta kalmış olarak, havanın etkisiyle iyice kurusun. Sonra ayırıp saksılara dikin ve toprak falza kuru ise sulayın. Değilse birkaç gün kurumasını bekleyin sonra sulayın.
Problemleri
Kök çürümesi, genç yaprakların devrilmesi, yaprak uçlarından kuruması, yaprakların dipten çürümesi gibi sorunları var. Paşa kılıçlarında görülen bu problemler bakımınızdaki hatalardan kaynaklanır. Aşağıda paragraflar halinde açıkladım.
Genç yaprakların devrilmesi
Yeni gelişen paşakılıcı yapraklarının dipleri son derece esnek olur. Bazen devrilir ama kırılmaz. Tekrar düzeltip yapraklar iyice olgunlaşana kadar ya diğerlerine bağlamalı ya da yanlarına bir değnek dikerek bağlamalısınız. Hiçbir şey olmamış gibi gelişmeye devam ederler. Bu fazlaca esneklik kof gelişimden kaynaklanır. Bitki besini fazla azot içeriyorsa bu da sebeptir. Yaprak amaçlı besinden vermemelisiniz. Genel amaçlı bitki besini daha uygundur.
Çürümeler
En sık çürüme problemi ince köklerin çürümesidir. Çoğu zaman farkında olmazsınız. Bir müddet sonra yenileri çıkar ve dışardan herhangi bir sorun farkettirmeyip gelişime devam ederler. Fakat eğer yeniden köklenme bir iki ay gecikirse yapraklarda incelmeler, kurumalar başgösterecektir. Sebep toprağın ve yerinin elverişsiz olmasıdır. Gereksiz yere sulayıp durmak da yeniden köklenmesini geciktirip çürümenin rizomlarda devam etmesini sağlar.
Rizom çürümesi en tehlikeli problemdir. Gereğinden büyük saksılarda bol toprakla dikmek, killi ağır toprağa dikmek, gereksiz sulamalar, toprağı ıslakken yer değiştirmeler kök ve rizom çürümelerine sebep olur.
Yeni yapraklanmış sürgünlerin çürümesi farklı sıcaklık taşıyan yerler arasında yer değişimi sonucu olabilir. Çok serin mekanlarda toprağının devamlı ıslak kalması da paşa kılıçlarında bu soruna neden olur.
Asitli topraklarda özellikle soğukta toprak ıslaklığı her tip çürümeyi getirir.
Yaprak uçlarının kuruması
Paşa kılıcının yapraklarının uçlardan kuruması, kenarlarda hasarlar başlaması şu sebeplerden kaynaklanır:
Klorlu su ile sulamak..
Toprağına perlit karıştırmış olmak..
Bitki besini vermemek..