Bitki Adı: Bayırturpu
Latincesi: Armoracia rusticana
Diğer Adları: Eşekturpu, Karaturp, Yabanturpu
Detaylı Açıklama:
Turpgiller familyasindandir. Anayurdu Akdeniz bölgesidir. Ama, günümüzde tüm iliman iklim kusagindaki yerlerde ve ülkemizde yaygin olarak yetistirilmektedir. 30-60 cm. boylanabilen, çokyillik dayanikli otsu bitkidir. Elips biçimli, ucu sivri, iri, kaba dokulu ve parlak yesil yapraklari vardir. Yuvarlak kesitli ve boylamasina kabartili saplarla köke baglanan bu yapraklar ezildiginde yakici bir koku yayarlar. Yaprak koltuklarinda haziran-temmuz aylarinda açan çiçekleri, beyaz salkimlar halinde olur. Bitkinin yumrukökü uzun, kalin, disi sari kahverengi, içi beyaz ve etlidir. Bu kökün de yakici bir kokusu vardir. Günesli ve açiklik alanlari, derin kazilmis, hafif ve nemli topraklari seven bayirturpu, tohumlariyla çogalir. Bitkinin taze yumrukökü kalsiyum, sodyum, magnezyum gibi mineraller ile C vitamini yönünden zengindir. Ayrica hardal yagi, glikozit
ve sinigrin maddelerini içerir. Bu kökler ince ince rendelenerek, hardalsi baharat kokusunu versin diye bazi et ve balik yemeklerine katilir. Bayirturpunun kökleri parçalanarak kum içinde ileriki kullanimlar için taze olarak saklanabilir. (Bu tür kök saklama ve ileriki günlerde kullanma yöntemi Avrupa’da pek yaygindir.)
Tibbi Etkileri ve Kullanimi
Bayirturpunun tibbi etkileri ve bunlardan yararlanma yöntemleri söylece özetlenebilir:
• Sindirim sistemini uyarir, istahi açar, mide ve bagirsaklardaki gazi söktürür, agrilari dindirir.
• Içerdigi antibiyotik nitelik nedeniyle bagirsaklarin çeperlerini koruyucu rol oynar.
• Hafif müshil etkisi vardir.
• Grip ve yüksek ateste iyilestirici etki yapar.
• Balgam söktürücüdür.
• Idrar yollari iltihaplarini iyilestirir.
Bütün bu durumlar için tibbi etkisini saglamak üzere, bitkinin yumrukökü sonbaharda topragi kazilarak sökülür. Temizlenip iyice rendelenerek günlük diyete katilir. Ya da bitkinin ufak parçalara bölünmüs yumrukökünden l tatli kasigi alinarak üzerine l bardak kaynar su dökülüp 5 dakika süreyle demlendirilir. Böylece hazirlanan infüzyondan günde üç kez birer bardak içilir.
Grip ve yüksek ateste, içilen infüzyon miktari artirilabilir.
• Bayirturpu romatizma, bel ve sirt agrilarina da iyi gelir.
Bunun için, bitkinin yaprak ve çiçekli bölümleriyle yara lapasi hazirlanir ve sikayet edilen yerlere bu lapa distan uygulanir.
UYARI
• Gebe kadinlar ile böbrek sorunu olan kisiler, asiri miktarda bayirturpu yememelidir.